بهشت و جهنم

حدیثِ هولِ قیامت که گفت واعظِ شهر
کنایتیست که از روزگارِ هجران گفت
"حافظ"

بنا به تاویلی که حافظ در اینجا از روز قیامت می دهد، می توان از منظر خودشناسی، جهنم را هم کیفیتی روانی مثل حرص و آزمندی و دوری(هجران) از احتما و نخواستن و بی نیازی دانست. بهمین ترتیب، بهشت که در نقطه ی مقابل جهنم است.
و می توان نتیجه گرفت، بهشت و جهنم که از مفاهیم پایه ای ادیانست، لحظه به لحظه در وجود فرد فرد ما، در حال رخ دادنست و چیزی موعود و موکول به آینده نیست، بلکه بیانِ سمبلیکِ احوالِ درونی ماست.

رضا.ع